تتقسیم ارث در ایران چگونه انجام می‌شود؟
تقسیم ارث در ایران بر اساس قانون مدنی و اصول فقه امامیه صورت می‌گیرد. به محض فوت شخص، مالکیت اموال وی به طور قهری به وراث منتقل می‌شود، اما برای انتقال رسمی مالکیت و بهره‌برداری قانونی از این اموال، باید مراحل مشخصی طی شود.
مراحل قانونی تقسیم ارث
- دریافت گواهی فوت:
اولین قدم برای آغاز مراحل انحصار وراثت، دریافت گواهی فوت متوفی از ثبت احوال است. - دریافت گواهی انحصار وراثت:
این گواهی از شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی اخذ می‌شود و مشخص می‌کند چه کسانی وارث قانونی هستند. برای این کار باید مدارکی مانند شناسنامه باطل‌شده متوفی، استشهادیه وراث، گواهی فوت، و مدارک شناسایی وارثان ارائه شود. - پرداخت دیون، بدهی‌ها و مهریه:
پیش از تقسیم اموال، باید بدهی‌های متوفی، از جمله مهریه همسر، وام‌ها یا چک‌های پرداخت‌نشده تسویه شود. این موارد از ماترک کسر می‌شوند. - تقسیم ماترک (ترکه):
پس از کسر دیون، باقیمانده اموال طبق سهم‌الارث شرعی بین وراث تقسیم می‌شود. در صورت بروز اختلاف، دادگاه صالح برای تقسیم ترکه تعیین تکلیف خواهد کرد.
وراث قانونی چه کسانی هستند؟
قانون مدنی ایران وراث را به سه طبقه اصلی تقسیم کرده است:
طبقه اول:
- فرزندان
- پدر و مادر
- همسر (زن یا شوهر)
طبقه دوم:
- خواهر و برادر
- اجداد (پدری و مادری)
طبقه سوم:
- عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها
🔹 نکته: در صورتی که حتی یک نفر از طبقه بالاتر زنده باشد، نوبت به طبقه بعدی نمی‌رسد.
سهم‌الارث هر یک از وراث چقدر است؟
بر اساس فقه امامیه، سهم هر وارث طبق جدول مشخصی تعیین می‌شود. در ادامه برخی از پرکاربردترین موارد را بررسی می‌کنیم:
همسر
- زن: یک‌هشتم از اموال، در صورت وجود فرزند؛ یک‌چهارم در صورت نبود فرزند.
- شوهر: یک‌چهارم از اموال، در صورت وجود فرزند؛ نصف در صورت نبود فرزند.
فرزندان
- پسر: دو برابر دختر ارث می‌برد.
- اگر فقط یک دختر وجود داشته باشد و وارث دیگری نباشد، تمام اموال را به ارث می‌برد.
- اگر دو دختر یا بیشتر باشند و وارث مردی وجود نداشته باشد، دو سوم اموال را بین خود تقسیم می‌کنند.
پدر و مادر
- اگر فرزند وجود داشته باشد: هر کدام یک‌ششم
- اگر فرزند نباشد: ممکن است سهم بیشتری ببرند بسته به شرایط خاص.
آیا وصیت‌نامه می‌تواند نحوه تقسیم ارث را تغییر دهد؟
به گفته دکتر امین رادمان، وکیل پایه یک دادگستری و بهترین وکیل در رامسر و تنکابن، بله، اما فقط تا یک‌سوم کل دارایی. اگر شخصی بیش از یک‌سوم اموال خود را وصیت کرده باشد، تنها در صورتی معتبر است که سایر وراث آن را قبول کنند. در غیر این صورت، وصیت‌نامه فقط در حد یک‌سوم اجرا می‌شود.
تفاوت ارث زن و مرد در قانون ایران
بر اساس فقه امامیه و قوانین جاری، در اکثر موارد سهم‌الارث مرد دو برابر زن است. این موضوع همواره محل بحث و انتقاد برخی از حقوقدانان و فعالان اجتماعی بوده، اما فعلاً مبنای قانونی تقسیم ارث در ایران است.
مثال عملی تقسیم ارث
فرض کنید مردی فوت کرده و از او این افراد باقی مانده‌اند:
- همسر
- یک پسر
- دو دختر
تقسیم ارث به شکل زیر انجام می‌شود:
- ابتدا سهم همسر (1/8) از کل اموال جدا می‌شود.
- باقیمانده بین فرزندان تقسیم می‌شود:
مجموع سهم‌ها = 2 (برای پسر) + 1 + 1 (برای دختران) = 4 سهم- پسر: 2 سهم
- هر دختر: 1 سهم
پس از کسر سهم همسر، پسر دو برابر هر دختر ارث خواهد برد.
سؤالات متداول درباره تقسیم ارث
آیا سهم‌الارث قابل بخشش است؟
بله. هر وارث می‌تواند سهم خود را صلح کند، هبه کند یا بفروشد.
آیا خانه مسکونی متوفی شامل ارث می‌شود؟
بله، مگر اینکه وصیت‌نامه معتبر یا سند صلح رسمی وجود داشته باشد.
اگر یکی از وراث از دریافت ارث انصراف دهد چه می‌شود؟
سهم او بین سایر وراث همان طبقه تقسیم می‌شود.
آیا امکان دارد وراث با توافق، غیر از قانون، ارث را تقسیم کنند؟
بله، به شرط رضایت همه‌ی وراث و رعایت حقوق قانونی افراد نابالغ یا محجور.
جمع‌بندی
تقسیم ارث در ایران نیازمند طی مراحل قانونی و رعایت دقیق سهم هر وارث است. در صورت وجود اختلاف، دادگاه با استناد به قانون مدنی، فقه و اسناد موجود، تصمیم‌گیری می‌کند.
مشاوره حقوقی رایگان
اگر در روند تقسیم ارث با مشکل یا اختلاف مواجه شده‌اید، با وکلای متخصص در امور ارث در «وکیل رادمان» تماس بگیرید. مشاوره اولیه کاملاً رایگان است.
تهیه و تنظیم:
تیم حقوقی سایت وکیل رادمان
بدون دیدگاه