کلمات کلیدی: چک برگشتی، پیگیری چک، شکایت چک، وصول چک
چک برگشتی چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
به گفته دکتر امین رادمان، وکیل پایه یک دادگستری و بهترین وکیل در رامسر و تنکابن، چک برگشتی به چکی گفته می‌شود که هنگام ارائه به بانک جهت دریافت وجه، بنا به دلایلی مختلف مانند کسری موجودی حساب، مسدودی حساب، مغایرت امضا، یا ایرادات فنی و قانونی، توسط بانک پرداخت نمی‌شود. در چنین شرایطی بانک گواهی عدم پرداخت صادر می‌کند که به آن «چک برگشتی» گفته می‌شود و دارنده چک می‌تواند از طریق راهکارهای قانونی وجه آن را پیگیری کند.
چرا چک برگشتی اتفاق می‌افتد؟
چک برگشتی معمولاً به دلایل زیر روی می‌دهد:
- کسری موجودی حساب صادرکننده: رایج‌ترین دلیل برگشت خوردن چک است که به دلیل نبود مبلغ کافی در حساب صادرکننده اتفاق می‌افتد.
- مسدودی یا انسداد حساب: اگر حساب صادرکننده به دلایلی مثل بدهی یا دستور مراجع قضایی مسدود شده باشد، چک پرداخت نمی‌شود.
- اشتباهات در امضا یا مشخصات چک: عدم تطابق امضا با نمونه ثبت شده در بانک یا خط خوردگی و اشتباه در مشخصات چک.
- عدم رعایت مهلت قانونی ارائه چک: چک باید ظرف مدت مقرر (۶ ماه از تاریخ صدور) برای وصول ارائه شود.
- چک سفید امضاء یا دست‌نویس: در صورت ناقص بودن مشخصات چک یا جعلی بودن آن.
- فسخ قرارداد مرتبط: در برخی موارد اختلافات قراردادی بین صادرکننده و دارنده چک منجر به عدم پرداخت می‌شود.
پیامدهای چک برگشتی برای صادرکننده
چک برگشتی علاوه بر ایجاد مشکلات مالی برای دارنده چک، پیامدهای قانونی و بانکی مهمی برای صادرکننده دارد:
- ثبت در سامانه بانک مرکزی و ایجاد سابقه منفی
- مسدود شدن حساب‌های بانکی صادرکننده
- ممنوعیت افتتاح حساب جدید
- محدودیت در دریافت تسهیلات و وام‌های بانکی
- امکان تعقیب کیفری و حقوقی توسط دارنده چک
- تأثیر منفی بر اعتبار تجاری و شخصی صادرکننده
مراحل پیگیری چک برگشتی
دارنده چک برگشتی برای وصول وجه چک، سه مسیر اصلی پیگیری قانونی دارد:
۱. پیگیری کیفری چک برگشتی
در صورتی که چک از نوع عادی (وعده‌دار یا تضمینی نباشد) بوده و ظرف مهلت ۶ ماه به بانک ارائه شده باشد، دارنده چک می‌تواند با ارائه گواهی عدم پرداخت به مراجع قضایی نسبت به طرح شکایت کیفری اقدام کند.
شرایط شکایت کیفری:
- ارائه چک در مهلت ۶ ماه از تاریخ صدور به بانک جهت وصول
- ثبت شکایت کیفری در دادسرا ظرف ۶ ماه از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت
- چک باید عادی بوده و برای معامله صادر شده باشد (چک تضمینی یا وعده‌دار مشمول نمی‌شود)
- دارنده چک نباید در انتقال چک سوءنیت داشته باشد
در صورت احراز شرایط، دادگاه کیفری صادرکننده چک را به حبس تعزیری، جزای نقدی و ممنوعیت خروج از کشور محکوم می‌کند. همچنین ممکن است دستور توقیف اموال صادر شود.
۲. پیگیری حقوقی چک برگشتی
اگر شرایط شکایت کیفری وجود نداشته باشد، یا مهلت شکایت کیفری گذشته باشد، دارنده چک می‌تواند از طریق دادگاه حقوقی برای مطالبه وجه چک اقدام کند.
- در این روش، دارنده چک باید اصل چک، گواهی عدم پرداخت و مدارک شناسایی را به دادگاه ارائه دهد.
- مبلغ چک تا ۲۰۰ میلیون ریال در شورای حل اختلاف قابل رسیدگی است، و بالاتر در دادگاه حقوقی.
- دادگاه بعد از بررسی مدارک، حکم پرداخت وجه چک را صادر می‌کند که قابل اجرا از طریق اجرای ثبت است.
۳. وصول چک از طریق اجرای ثبت
چک‌های صادرشده از بانک‌ها (چه چک عادی چه رمزدار) در حکم سند لازم‌الاجرا هستند. دارنده چک می‌تواند با مراجعه به اداره ثبت اسناد و ارائه گواهی عدم پرداخت، درخواست اجرای ثبت برای توقیف اموال صادرکننده را بدهد.
- این روش نسبت به شکایت حقوقی سرعت بیشتری دارد.
- در صورتی که اموال و دارایی‌های صادرکننده موجود باشد، امکان توقیف و فروش اموال برای پرداخت چک وجود دارد.
- اجرای ثبت می‌تواند دستور مسدودی حساب و توقیف اموال را صادر کند.
نکات کلیدی درباره چک برگشتی
- گواهی عدم پرداخت بلافاصله پس از برگشت چک از بانک دریافت و نگهداری شود.
- مهلت شکایت کیفری به شدت محدود بوده و از تاریخ گواهی عدم پرداخت ۶ ماه است.
- شکایت کیفری علیه صادرکننده چک به منزله جرم است و می‌تواند مجازات حبس و جزای نقدی به همراه داشته باشد.
- در صورت فقدان اموال صادرکننده، پیگیری حقوقی طولانی‌تر و پیچیده‌تر می‌شود.
- چک قابل ظهرنویسی و انتقال به اشخاص ثالث است و دارنده جدید نیز حق پیگیری قانونی دارد.
- در صورتی که چک مربوط به معاملات تجاری و ضمانت باشد، امکان پیگیری در مراجع خاصی وجود دارد.
پیامدهای ثبت چک برگشتی در سامانه بانک مرکزی
بر اساس قانون جدید چک (اصلاحیه ۱۳۹۷)، بانک مرکزی اطلاعات چک‌های برگشتی را به‌صورت متمرکز ثبت می‌کند که باعث ایجاد محدودیت‌هایی برای صادرکننده می‌شود:
- مسدود شدن کلیه حساب‌های بانکی صادرکننده تا تسویه کامل بدهی
- عدم اجازه افتتاح حساب جدید برای صادرکننده تا رفع سوءاثر
- محدودیت در دریافت تسهیلات و وام‌های بانکی
- ثبت سابقه منفی اعتباری که در استعلام‌های بانکی مشخص می‌شود
سؤالات متداول درباره چک برگشتی
آیا می‌توان هم‌زمان شکایت کیفری و حقوقی کرد؟
بله، اما شکایت کیفری باید در مهلت قانونی و با شرایط خاص انجام شود و شکایت حقوقی معمولاً بعد از پایان مهلت شکایت کیفری انجام می‌گیرد.
اگر صادرکننده هیچ مالی نداشته باشد، چطور وجه چک را بگیریم؟
در این حالت، صرفاً با پیگیری حقوقی و درخواست توقیف اموال در صورت وجود یا درخواست اعسار و استفاده از روش‌های غیرمالی می‌توان اقدام کرد.
آیا چک قابل انتقال به دیگری است؟
بله، چک قابل ظهرنویسی و انتقال است و دارنده جدید نیز می‌تواند علیه صادرکننده شکایت کند.
آیا بانک مسئول برگشت خوردن چک است؟
خیر، بانک صرفاً بر اساس موجودی و شرایط حساب صادرکننده اقدام می‌کند و مسئول پرداخت نبودن چک نیست.
مشاوره حقوقی رایگان
در صورت مواجهه با چک برگشتی و نیاز به راهنمایی تخصصی، می‌توانید با وکلای متخصص وکیل رادمان تماس بگیرید تا در مراحل شکایت کیفری، حقوقی و اجرای ثبت شما را راهنمایی کنند.
تهیه و تنظیم: تیم حقوقی سایت وکیل رادمان
بدون دیدگاه