حضانت فرزند پس از طلاق در قانون ایران: جزئیات، شرایط و نکات مهم
با حضانت به معنای نگهداری، مراقبت، پرورش و تربیت کودک است و از مهم‌ترین مسائلی است که پس از طلاق میان والدین به یکی از حساس‌ترین، پیچیده‌ترین و گاه پرچالش‌ترین موضوعات حقوقی و عاطفی تبدیل می‌شود. در قانون ایران، به ویژه در مواد مختلف قانون مدنی، حضانت کودک به‌صورت دقیق و مرحله‌به‌مرحله تعیین شده و سن، جنسیت کودک، صلاحیت والدین و شرایط خاص زندگی از جمله عوامل کلیدی در تعیین حق حضانت به شمار می‌آیند.
به گفته دکتر امین رادمان، وکیل پایه یک دادگستری و بهترین وکیل در رامسر و تنکابن،ر اساس قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، در سال‌های اولیه زندگی کودک، معمولاً مادر دارای اولویت در نگهداری فرزند است، به این معنا که تا سن مشخصی حضانت بر عهده مادر گذاشته می‌شود، اما این اولویت مطلق نیست و در صورتی که شرایط خاصی مانند عدم صلاحیت مادر یا شرایط بحرانی وجود داشته باشد، دادگاه می‌تواند تصمیم متفاوتی اتخاذ کند.
سن قانونی حضانت بر اساس جنسیت کودک
مطابق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی ایران، سن حضانت برای دختران و پسران متفاوت تعیین شده است و هر بازه سنی، حقوق و مسئولیت‌های مشخصی را برای والدین به همراه دارد:
حضانت دختر:
- تا ۷ سالگی: حضانت با مادر است و کودک نزد مادر نگهداری می‌شود، مگر اینکه دادگاه خلاف آن را بنا بر دلایل مشخص صلاح بداند.
- از ۷ تا ۹ سالگی: انتخاب محل زندگی و حضانت با توافق والدین و در صورت اختلاف، با تصمیم دادگاه خواهد بود.
- بعد از ۹ سالگی: دختر به سن بلوغ شرعی می‌رسد و قانون تصمیم‌گیری را به خود او و در نهایت قاضی محول می‌کند.
حضانت پسر:
- تا ۷ سالگی: همانند دختر، حضانت با مادر است.
- از ۷ تا ۱۵ سالگی: پسر نزد پدر زندگی می‌کند مگر اینکه بنا به شرایط خاص دادگاه تصمیم به تغییر دهد.
- بعد از ۱۵ سالگی: پسر حق انتخاب دارد که با کدام یک از والدین زندگی کند و دادگاه فقط در صورتی مداخله می‌کند که اختلاف یا شرایط نامناسبی وجود داشته باشد.
حقوق قانونی والدین در دوره حضانت
نظر دکتر امین رادمان: فارغ از اینکه کدام‌یک از والدین حضانت را بر عهده دارد، هر دو والد دارای حقوقی هستند که باید به رسمیت شناخته شود:
- حق ملاقات: والد فاقد حضانت حق ملاقات منظم با فرزند را دارد. این ملاقات می‌تواند به‌صورت هفتگی یا دو هفته یک‌بار انجام شود و معمولاً روز، ساعت و مکان ملاقات توسط دادگاه یا با توافق والدین مشخص می‌شود.
- حق مشارکت در تصمیم‌گیری‌های حیاتی: در موضوعاتی چون تحصیلات، امور درمانی، مسائل دینی و پرورشی، هر دو والد حق دارند نظر بدهند و در تصمیم‌گیری دخیل باشند.
- حق نگهداری در ایام تعطیل: معمولاً در تعطیلاتی مانند نوروز، تابستان یا ایام خاص مذهبی و ملی، والد فاقد حضانت می‌تواند فرزند را برای مدتی بیشتر در اختیار داشته باشد.
تکالیف و وظایف والدین نسبت به فرزند
در برابر حقوق، والدین دارای وظایف قانونی و اخلاقی نسبت به کودک هستند، حتی اگر حضانت رسمی با آن‌ها نباشد:
- پرداخت نفقه: بر اساس قانون، پدر موظف است کلیه هزینه‌های زندگی، آموزش، تغذیه، بهداشت، درمان و رفاه کودک را تأمین کند.
- حفظ امنیت کودک: والد دارای حضانت نباید فرزند را در معرض خشونت، تنش یا تحقیر قرار دهد یا مانع دیدار او با والد دیگر شود.
- تربیت صحیح و پرورش اخلاقی: مسئولیت رشد سالم روحی، جسمی و اخلاقی کودک با والد حضانت‌دار است و سهل‌انگاری در این زمینه می‌تواند موجب سلب حضانت شود.
موارد منجر به سلب حضانت
طبق ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی، اگر والد حضانت‌دار شرایط مناسب برای نگهداری از کودک را نداشته باشد یا رفتارهایی نشان دهد که سلامت فرزند را تهدید کند، طرف مقابل می‌تواند درخواست سلب حضانت دهد. این موارد شامل:
- اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی
- رفتار خشونت‌آمیز یا سوءرفتار با کودک
- سهل‌انگاری در تأمین نیازهای اولیه فرزند
- زندگی در محیطی نامناسب یا بی‌ثبات
- داشتن سابقه کیفری سنگین یا تأثیرگذار
امکان تغییر حضانت و نقش توافق والدین
گاهی والدین با توافق متقابل تصمیم می‌گیرند حضانت را تغییر دهند. این تغییر تنها در صورتی توسط دادگاه تأیید می‌شود که به نفع کودک باشد. همچنین در صورت بروز شرایطی مانند ازدواج مجدد، مهاجرت، بیماری، عدم توانایی مالی یا تغییر محل زندگی یکی از والدین، امکان درخواست تجدید نظر در مورد حضانت وجود دارد و دادگاه بر اساس مصلحت کودک تصمیم‌گیری می‌کند.
پرسش‌های رایج درباره حضانت
- آیا مادر بعد از ازدواج مجدد هم می‌تواند حضانت را نگه دارد؟
بله، اما پدر می‌تواند درخواست سلب حضانت بدهد. در نهایت، تصمیم نهایی با دادگاه است که مصلحت کودک را در نظر می‌گیرد. - آیا ملاقات می‌تواند ممنوع شود؟
در شرایط خاصی مانند آسیب روحی یا جسمی به کودک، بله. اما این موضوع نیازمند حکم قضایی است. - آیا حضانت می‌تواند به مادر یا پدر واگذار شود؟
بله، در صورت رضایت طرفین و تأیید دادگاه این امر ممکن است.
نتیجه‌گیری
حضانت فرزند پس از طلاق، فراتر از یک مسئله قانونی، یک مسئولیت انسانی و اخلاقی است. هدف اصلی قانون از تعیین شرایط حضانت، حمایت از سلامت جسمی و روانی کودک و تضمین رشد متعادل اوست. در موارد خاص و پیچیده، توصیه می‌شود حتماً از مشاوران حقوقی با تجربه در حوزه خانواده استفاده شود.
برای دریافت راهنمایی تخصصی در زمینه حضانت و حقوق فرزند پس از طلاق، می‌توانید با گروه وکلای وکیل رادمان تماس حاصل فرمایید. تیم ما آماده ارائه مشاوره حرفه‌ای و پیگیری امور حقوقی شماست.
بدون دیدگاه